Bajbuza to powieść historyczna Józefa Ignacego Kraszewskiego, osadzona w burzliwym okresie panowania Zygmunta III Wazy. Akcja rozgrywa się w latach 1587–1607, kiedy po śmierci Stefana Batorego Rzeczpospolita ponownie zmaga się z okresem bezkrólewia i walką o tron. W tle tych dramatycznych wydarzeń toczy się wojna domowa między zwolennikami Zygmunta Wazy a opozycją szlachecką pod wodzą Jana Zamoyskiego, a później Mikołaja Zebrzydowskiego. Kraszewski krytycznie przedstawia zarówno króla, którego oskarża o egoizm i uległość wobec cudzoziemców, jak i jego przeciwników, zarzucając im brak patriotyzmu i warcholstwo. Wyjątkiem jest Jan Zamoyski, którego działania napędza troska o dobro ojczyzny. Na tym tle pojawia się tytułowy bohater, Iwan Bajbuza – zamożny szlachcic wołyński, który wyróżnia się patriotyzmem, uczciwością i gotowością do obrony słabszych. To opowieść o lojalności, moralności i trudnych wyborach w czasach politycznego chaosu.
